Ben jij van de appelbeignets of de oliebollen op oudejaarsavond? Beide heerlijke, zoete en vette snacks. Waar komt de traditie om oliebollen te eten tijdens oud en nieuw eigenlijk vandaan?

Met glas champagne in de hand, of zonder. Met krenten en poedersuiker, of gewoon lekker zo. Van de plaatselijke oliebollenkraam, of zelfgemaakt in de frituurpan… Hoe jij je oliebollen ook het liefst eet, een ding is zeker: de smaak brengt je meteen naar dat feestelijke oudejaarsgevoel. Maar dat was niet altijd zo, want alle tradities zijn ooit ergens begonnen. Ken jij de geschiedenis van de oliebollen?

De oliekoeck
Die geschiedenis is nogal lang, want de oorsprong van die heerlijke vette deegbal vindt zich al in de middeleeuwen. Toen aten ze niet de oliebol zoals we hem nu kennen, maar een voorloper van de oliebol: de oliekoek. Of eigenlijk, ‘de oliekoeck’. Deze werd met hetzelfde soort deeg bereid als de oliebol nu, maar werd gebakken in een klein laagje vet of raapolie. Voedsel was in die tijd immers nog schaars. Doordat de oliekoek op deze manier bereid werd, bleef hij plat.

Van koek naar bol
In de 17e eeuw veranderde er voor Nederland veel. Door kolonisatie was eten er ineens in overvloed, en was er dus ook meer en betere olijfolie beschikbaar. Zo konden dingen in meer olie gebakken worden, waaronder de oliekoek. Doordat het deeg als het ware door de olie ‘zweefde’, kreeg het een ronde vorm aan, en werd het een oliebol. Uit deze tijd is ook het eerste officiële recept te vinden van de oliebol, in het kookboek De verstandige kok uit 1667. Grappig om te weten is dat de oliebol toen veel meer ingrediënten bevatte, zoals rozijnen, kaneel, gemberpoeder, kruidnagel en amandelen.

Oliebollen voor de armen
Pas twee eeuwen later, in de 19e eeuw, werd de oliebol met oudejaarsavond geassocieerd. Dit heeft alles te maken met de voedzame en vullende eigenschappen van de oliebol. Je kunt je bijna niet meer voorstellen dat een vette hap met zoveel calorieën in die tijd voor veel arme mensen een reddingsmiddel was, terwijl ongezond eten nu juist een grote doodsoorzaak is in de Westerse wereld. Maar in de 19e eeuw was het een ideaal voedingsmiddel in de wintermaanden om een warm laagje vet te behouden. De lekkernij werd daarom in die tijd rond oud en nieuw, wanneer de winter echt begon in te zetten, aan de armen uitgedeeld. En zo is de traditie blijven hangen.